Her yıl yüz binlerce öğrenci LGS’ye hazırlanırken yalnızca bilgiyle değil, görünmeyen bir rakiple daha mücadele ediyor: sınav kaygısı. Birçok öğrenci soruları çözmeyi bildiği halde sınav anında eli titriyor, zihni boşalıyor ya da “yapamayacağım” düşüncesine kapılıyor. Peki bu sadece bir duygu patlaması mı, yoksa beynin biyolojik bir savunma mekanizması mı?
Beynin Alarm Sistemi: Amigdala Deneyi
Yapılan bir deneyde öğrencilere basit matematik soruları çözdürülmeden önce kaygılarını tetikleyen cümleler gösterildi. Beynin korku merkezi olan ‘amigdala’ aktif hale geldiğinde, prefrontal korteks yani düşünme ve analiz bölgesi geçici olarak devre dışı kaldı. Aynı öğrenci, kaygı uyandırılmadan soruları çözdüğünde ise beyin tamamen farklı bir performans gösterdi.
Bu deney gösteriyor ki “Bilmiyorum” hissi çoğu zaman gerçek bilgi eksikliğinden değil, beynin panik moduna geçmesinden kaynaklanıyor.
“Yapamıyorum” Düşüncesi Bir Sonuç Değil, Bir Tetikleyici
Bilişsel teori çalışmalarında, öğrencilerin büyük bölümünün “Başarısız olursam ailem hayal kırıklığına uğrar” gibi düşünceleri bilinçaltında tekrar ettiğinde kalp ritminin hızlandığı, nefesin yüzeyselleştiği yani vücudun savaş-kaç tepkisinin devreye girdiği gözlendi. Bu da dikkat dağınıklığı, soru kaçırma ve zaman yönetimi hatasına yol açıyor.
Kaygıyı Bastırmak Değil, Doğru Yönlendirmek Gerek
863 öğrenciyle yapılan araştırmada öğrenciler iki gruba ayrıldı:
Birinci gruba “Kaygınızı bastırın” denildi.
İkinci gruba ise “Bu kaygı vücudunuzun performansa hazırlandığı bir işaret, bu enerji soruları çözmek için burada” mesajı verildi.
Sonuç şaşırtıcıydı: İkinci grup ortalama %18 daha yüksek net yaptı. Çünkü kaygıyı düşman olarak değil, enerji sinyali olarak gördüler.
LGS Öğrencilerine Uygulanabilir 3 Bilimsel Yöntem
1. Adım Adım Maruz Kalma Tekniği
Psikoterapilerde kullanılan bu yöntem sınava benzeyen ortamların mini simülasyonlarla defalarca tekrar edilmesini öneriyor. Sürekli küçük sınavlar — gerçek sınava olan duyarsızlığı artırıyor.
2. Yaz ve Rahatla Deneyi
Harvard’da yapılan bir deneyde sınavdan önce öğrencilerden korkularını bir kağıda yazmaları ve buruşturup atmaları istendi. Bu basit eylem, zihindeki yükün %30 oranında azaldığını gösterdi.
3. Biyolojik Nefes Düzenleme (3-6 Tekniği)
3 saniyede nefes alıp 6 saniyede vermek, parasempatik sinir sistemini aktive ediyor ve kalp ritmini düzenleyerek amigdalanın etkisini düşürüyor. Bu, özellikle sınav anındaki panik hissinde uygulanabilir.
Ailelere ve Öğretmenlere Not
Çocuklar en çok şu cümleden zarar görüyor: “Biz senden sadece elinden geleni yapmanı istiyoruz.” Çünkü bu ifade çoğu zaman “Elinden gelen buysa demek ki yeterli değilsin” şeklinde algılanıyor. Bunun yerine bilimsel olarak daha motive edici olan cümle şudur:
“Net sayını değil, denemede uyguladığın stratejiyi önemsiyorum. Gelişimi birlikte takip ediyoruz.”
Kaygı, Doğru Yönetildiğinde Gizli Bir Performans Yakıtıdır
LGS, sadece bir yılın değil, duygu yönetimiyle tanışılan ilk büyük sınavdır. Kaygıyı düşman bellemek yerine, beynin “hazırlık enerjisi” olarak görmek, öğrencilerin yalnızca netlerini değil, hayata bakışlarını da değiştirir.
Devamında istersen bu yazıyı veli perspektifinden, öğrenciye hitap eden konuşma formatında ya da okul gazetesi stiliyle yeniden düzenleyebilirim.
Hazır mısın devam etmeye?
Tamer ÖZTÜRK
Rehber Öğretmen
ve
Ölçme Değerlendirme Uzmanı